Nói đến hợp tác xã, người ta nghĩ ngay đến mô hình kinh doanh khá xưa cũ. Nhưng Sinh Dược đã biết tận dụng những giá trị từ mô hình này, đồng thời kết hợp với công nghệ hiện đại để có được mô kinh doanh một cách hiệu quả. Chỉ chưa đầy 8 năm, hợp tác xã Sinh Dược vươn lên dẫn đầu trong phát triển sản phẩm từ thiên nhiên với hàng chục đầu sản phẩm chất lượng, bao bì bắt mắt, hiện đại dán tem QRCode đầy đủ. Hiện tại, HTX Sinh Dược đang đi theo hướng kết hợp sản xuất hàng hóa với trải nghiệm du lịch: tắm ngâm thảo dược gọi tên là “tắm vua sao sa”, du lịch homestay, thăm cánh đồng dược liệu…được nhiều bạn trẻ yêu thích tìm đến.

Anh Vũ Trung Đức - Giám đốc HTX Sinh Dược, người sáng lập hợp tác xã kiểu mới có dịp chia sẻ với phóng viên Diễn đãn Doanh nghiệp về mô hình này.

>> Có mentor, khởi nghiệp mới thành

Anh Vũ Trung Đức chủ nhiệm HTX Sinh Dược

Với một người trẻ, chọn mô hình hợp tác xã để kinh doanh thay vì mô hình công ty, nghe chừng có gì đó sai sai...

Nhắc đến Hợp tác xã Sinh Dược là một hợp tác xã sản xuất, kinh doanh đa ngành, Sinh Dược thì có lịch sử gần 1000 năm (từ năm 1128) hợp tác xã được thành lập 8 năm. Hiện chúng tôi có: 50 anh chị em, cô bác xã viên, và người lao động, đa phần là nữ. 1 nhà máy nhỏ với 3 phân xưởng tại xã Gia Sinh - Ninh Bình, quy mô khoảng 4.000m2 cùng 2 cánh đồng mẫu khoảng 7 hecta trồng vừa mô hình vừa khai thác theo hướng thuận tự nhiên các cây dược liệu bản địa. 1 Khu dịch vụ tắm ngâm thảo dược và kết hợp trải nghiệm cho khách du lịch các nghề, công việc đặc trưng của Sinh Dược. Những phòng triển lãm tranh lá Bồ Đề (Bồ Đề Vạn Hạnh và Bồ Đề Tây Phương) tại Gia Sinh, và thành phố Ninh Bình, phòng triển lãm nghề nghiệp bản địa… Và đặc biệt là 4 kho và văn phòng tại Hà Nội và TP Hồ Chí Minh, đảm bảo phục vụ chu đáo nhất các nhà phân phối đồng hành cùng hợp tác xã. 

Thực chất, chúng tôi thành lập theo mô hình HTX kiểu mới, có quy chế hoạt động tương tự như một công ty cổ phần, vừa có thể hoạt động độc lập lại vừa nhận được nhiều sự hỗ trợ của Nhà nước. HTX Sinh Dược thiên về hướng tạo việc làm, vậy nên hình thức này sẽ phù hợp với người dân ở làng quê. Theo đó, HTX cũng có Hội đồng quản trị, Ban giám đốc để định hướng chiến lược phát triển, còn  người nông dân tham gia góp vốn, đất hoặc những tri thức về dược liệu bản địa, cùng nhau canh tác, sản xuất các sản phẩm với nền tảng kinh nghiệm dân gian. Mỗi ''xã viên'' là một hướng dẫn viên trên chính mảnh vườn của mình.

Thời gian đầu, chỉ có một số ít người đồng ý tham gia bởi họ đã quen với sự ổn định và quan trọng là họ chưa có niềm tin đối với dự án này. Lâu dần, được tận mục sở thị những kết quả mà Sinh Dược đạt được cũng như mức lương khá thỏa đáng mà chúng tôi chi trả, họ đã thay đổi ý kiến và tham gia nhiệt tình.

Được đánh giá là một mô hình HTX chuyên ngành kiểu mới, vì vậy chúng tôi nhận được nhiều chính sách hỗ trợ và ưu đãi của Nhà nước. Thông qua 2 chương trình khuyến công cấp tỉnh và cấp quốc gia, HTX Sinh Dược được hỗ trợ phát triển mô hình với mức vốn 15000 USD (tính đến năm 2017).

Anh có thể chia sẻ về cách thức mà hợp tác xã đã làm hồi sinh một vùng dược liệu cổ xưa?

Sinh Dược là vùng đất được biết đến quy tụ nhiều loài thực vật, cây thuốc quý hiếm dưới chân núi Bái Đính (Ninh Bình), được đặt tên bởi Thiền sư - Danh y Nguyễn Minh Không. Hội tụ đầy đủ những yếu tố để làm nên một thương hiệu làng nghề độc đáo, từ tên gọi cổ “Sinh Dược” với nguồn nguyên liệu dồi dào cho đến những bài thuốc cổ truyền mà ngày nay vẫn còn rất nhiều người dân gìn giữ như một phương thức chữa bệnh lành tính hiệu quả. Nhưng câu chuyện về làng cổ Sinh Dược chỉ còn là ‘hữu danh vô thực’ khi người dân đã không còn duy trì được danh tiếng của vùng dược liệu xưa kia. Khi ấy, người dân chỉ biết sơ chế thảo dược thành thành phẩm thô, không tạo được giá trị kinh tế cao. Người nông dân trong làng gặp khó khăn trên chính đất canh tác của mình. 

Quãng những năm 2010, tôi nhận thấy thị trường và người tiêu dùng Việt Nam đang dần dịch chuyển sang hướng “tiêu dùng xanh”, “tiêu dùng hữu cơ”…lựa chọn các sản phẩm chăm sóc sức khỏe có nguồn gốc thiên nhiên, lành tính…Trong khi đó, thị trường Việt vắng bóng những sản phẩm thiên nhiên trong nước sản xuất, chủ yếu là hàng nhập khẩu. Chính vì vậy, tôi hi vọng có thể đem thế mạnh của địa phương (cây thuốc, bài thuốc, kinh nghiệm dùng thuốc) ra thị trường, đồng thời tạo công ăn việc làm cho người dân.

>> Chương trình phát triển các doanh nghiệp khởi nghiệp thương mại lâm sản bền vững

Hình ảnh các cô xã viên đnag làm việc tại HTX Sinh Dược

- Mô hình sản xuất của HTX Sinh Dược hoạt động như thế nào? 

Ngay từ khi thành lập, HTX đã tiến hành nghiên cứu nhu cầu thị trường và  nhận thấy sự thay đổi về tư duy của người tiêu dùng Việt. Họ bắt đầu quan tâm đến các sản phẩm nguồn gốc tự nhiên, thân thiện với môi trường và có lợi cho sức khỏe. Xác định đúng nhu cầu và đối tượng khách hàng, chúng tôi đã nghiên cứu và điều chế hơn 30 loại thảo dược địa phương như mướp đắng, bồ kết, bạc hà, chùm ngây, sả chanh, tía tô… thành những sản phẩm tiện dụng như muối ngâm chân, xà bông tắm, cao xoa bóp. Đây đều là những sản phẩm được phát triển từ dược liệu lành tính cổ truyền. Ngoài ra chúng tôi còn nghiên cứu và sản xuất nhiều sản phẩm mới lạ như muối tắm bé từ dây kim ngân, tầm bóp.

Trong việc sản xuất, nguồn nguyên liệu đầu vào rất quan trọng, do đó, để kiểm soát được chất lượng đầu, chúng tôi “khoanh vùng” dược liệu, kết nối những người trực tiếp trồng và sản xuất nguyên liệu trở thành một thành viên của HTX. Bên cạnh việc trồng các cây thuốc tại địa phương, chúng tôi khảo sát vùng nguyên liệu và đang liên kết khai thác tại một số địa phương như Cam Lộ (Quảng Trị), Duy Tiên (Hà Nam), SaPa (Lào Cai)....chiết xuất tinh dầu theo công nghệ đã được chuyển giao và chuyển đến HTX Sinh Dược sản xuất. 

Tất cả mẫu nguyên liệu đều được kiểm tra trực tiếp quá trình chiết xuất và định kỳ gửi mẫu đi test chất lượng. Hàng loạt hệ thống máy móc hiện đại như: máy sao, máy sấy, máy phối trộn, máy cắt bánh xà phòng được đầu tư nhằm tối ưu hóa quy trình, nhưng vẫn có sự giám sát liên tục của công nhân. Khi đã ra thành phẩm, HTX sẽ lưu lại mẫu để truy xuất trong trường hợp khách hàng phản ánh chất lượng.

Liên tục làm mới mình để không “thụt lùi” so với thị trường, năm 2018 HTX đã sáng tạo và đưa ra thị trường mẫu sản phẩm mới đó là tranh lá bồ đề. Mỗi ngày HTX sản xuất ra hàng nghìn lá bồ đề để làm tranh và làm mẫu sản phẩm lá bồ đề bình an. Hiện loại sản phẩm từ lá bồ đề của HTX là một trong những loại sản phẩm đặc trưng của mảnh đấtNinh Bình và là 1 trong 3 sản phẩm của HTX được lựa chọn đưa vào danh mục sản phẩm OCOP của tỉnh..  

Xã viên Sinh Dược phơi lá Bồ Đề

- Được biết, HTX Sinh Dược đang kết hợp xây dựng không gian du lịch sinh thái. Anh có thể chia sẻ về những thành công bước đầu của mô hình kết hợp này?

HTX Sinh Dược định hướng xây dựng các hoạt động du lịch sinh thái, trải nghiệm gắn với thảo dược như: làm xà bông thảo dược, thăm quan cánh đồng dược liệu, xưởng sản xuất HTX; trải nghiệm tắm ngâm thảo dược…Khi tham gia những hoạt động này, khách hàng có cơ hội hiểu rõ hơn về quy trình sản xuất các sản phẩm Sinh Dược, cũng như tìm hiểu về truyền thống, văn hóa dùng thuốc Nam của quê hương Sinh Dược nói riêng, của người Việt nói chung. Từ đó, tiếp thêm động lực cho các bạn trẻ có ý tưởng khởi nghiệp với sản phẩm truyền thống đặc sắc của địa phương.  

Sau hơn 4 năm vận hành và phát triển, HTX Sinh Dược đã thu hút rất nhiều khách hàng cá nhân, các cơ sở giáo dục đến thăm quan và trải nghiệm, khách du lịch quốc tế… tạo thêm việc làm, thu nhập các thành viên cũng như góp phần phát triển dịch vụ du lịch của địa phương. Đây cũng là cơ hội chúng tôi giới thiệu, lan tỏa được mô hình của mình đến cộng đồng rõ nét và hiệu quả hơn.

- Phát triển bền vững là một chủ đề đang được cộng đồng đặc biệt quan tâm hiện nay, anh nhận xét như thế nào về tiềm năng phát triển những sản phẩm thân thiện với môi trường tại Việt Nam?

Hiện nay nhu cầu sử dụng các sản phẩm chăm sóc sức khỏe từ tự nhiên và việc bảo vệ môi trường sống là những vấn đề được cộng đồng người tiêu dùng Việt Nam cũng như trên thế giới rất quan tâm. Tiêu dùng xanh, tiêu dùng hữu cơ, giảm thiểu những tác động tiêu cực đến môi trường, bảo tồn môi trường sống xanh, sạch đẹp cho thế hệ sau, tạo ra sinh kế bền vững là những mối quan tâm hàng đầu của người dân cũng như các chính phủ hiện này. Do đó, tiềm năng phát triển những sản phẩm thân thiện với môi trường ở Việt Nam là rất lớn.

Hợp tác xã Sinh Dược đại diện Việt Nam tham dự Hội nghị Thượng đỉnh Tuổi trẻ Hợp tác xã Châu Á – Thái Bình Dương lần thứ 2

Trong những bước đầu khởi nghiệp, các sản phẩm với thành phần thảo dược Việt Nam còn khá mới mẻ với thị trường, phải cạnh tranh với các sản phẩm ngoại nhập thì nay, HTX Sinh Dược đã có vị thế nhất định và được đón nhận một cách rộng rãi trên thị trường.

Mỗi thương hiệu, mỗi sản phẩm trên thị trường đều có câu chuyện riêng, hướng đi riêng. Nhưng nếu chúng ta sống và kinh doanh một cách chân thành, trách nhiệm với gia đình, với cộng đồng, cùng nhau hình thành, xây dựng cộng đồng tràn ngập yêu thương và sự tử tế, trách nhiệm với nhau, Tôi tin rằng, sản phẩm từ chính tâm huyết và chất xám của mình sẽ được đón nhận một cách đầy trân quý và tin yêu.